Zorg voor naleving van slachtofferrechten
Als voorzitter van de Raad van Bestuur van Slachtofferhulp Nederland vindt Rosa Jansen het enorm belangrijk dat artikel 1.1.4. in het nieuw Wetboek van Strafvordering is beland, maar daarmee is zij er nog niet. Zij volgt nauwkeurig hoe de naleving van slachtofferrechten in de Tweede Aanvullingswet zal worden verankerd. In de reeks ‘Het wetboek van morgen’ belichten we het werk van professionals die zich inzetten voor de vernieuwing van het Wetboek van Strafvordering. Deze keer is het de beurt aan Rosa Jansen.
1. Hoe houd jij je bezig met het nieuwe Wetboek van Strafvordering?
Rosa: “Ik ben nauw betrokken bij de implementatie van het nieuwe Wetboek van Strafvordering (nWvSv), met name binnen de coördinatiewerkgroep. Mijn verantwoordelijkheid is het borgen van de positie van het slachtoffer, met specifieke aandacht voor artikel 1.1.4. Daarin staat dat recht moet worden gedaan, rekening houdend met de belangen van het slachtoffer. Dat gaat verder dan alleen de regels van het Wetboek van Strafvordering; het betreft een cultuurwijziging binnen het strafproces. Het slachtoffer is daar eindelijk definitief geland. Wij vinden het enorm belangrijk dat deze bepaling is opgenomen. Het gaat de positie van het slachtoffer in het strafproces aanzienlijk versterken.
Verder focussen we ons op de inhoudelijke vertaling van de nieuwe wetgeving naar de praktijk, om ervoor te zorgen dat slachtoffers in het strafproces optimaal tot hun recht komen en dat slachtofferrechten afdwingbaar worden. Alleen zo kan het strafproces bijdragen aan recht en herstel voor slachtoffers. Zo vinden we het bijvoorbeeld jammer dat herstelbemiddeling nog geen plek heeft in het wetboek. Mediation in Strafzaken heeft dat wel, maar wat ons betreft zou je dat moeten uitbreiden en ook herstelbemiddeling nadrukkelijk op moeten nemen.”
2. Waarom is wat jij doet belangrijk voor de strafrechtketen?
“Bij ‘De strafrechtketen’ denken veel mensen aan verdachten en de organisaties die verantwoordelijk zijn voor opsporen, vervolgen en berechten. Een goed functionerend strafproces is er niet alleen voor verdachten, maar zeker ook voor slachtoffers. Slachtofferrechten is niet alleen het domein van Slachtofferhulp Nederland, de hele strafrechtketen is verantwoordelijk voor slachtoffers.
Door slachtoffers goed en tijdig te informeren en te ondersteunen, zorgen onze medewerkers ervoor dat slachtoffers goed voorbereid aan het strafproces kunnen deelnemen en op een goede manier invulling kunnen geven aan hun slachtofferrechten. Dat is niet alleen gunstig voor het individuele slachtoffer, ook de keten als geheel heeft baat bij goed voorbereide procesdeelnemers. Verder draagt ons werk bij aan erkenning en herstel en uiteindelijk aan het vertrouwen in de rechtsstaat.”
3. Samenwerking tussen ketenpartners is cruciaal in het traject naar het nieuwe Wetboek. Hoe zie jij dit terug in jouw dagelijks werk?
Rosa: “Samenwerking is inderdaad de sleutel tot succes. In deze tijd kan geen enkele organisatie de steeds complexer wordende criminaliteit het hoofd bieden. In mijn dagelijkse werk zie ik steeds weer hoe belangrijk het is dat ketenpartners op elkaar zijn ingespeeld, teneinde complexe processen vloeiend te laten lopen. Slachtofferhulp Nederland is gespecialiseerd in hulp en ondersteuning van slachtoffers, waarom zou je andere ketenpartners daarmee belasten? Maak gebruik van onze enorme kennis en kunde en durf hulp te vragen. In de komende tijd denk ik zelf daarbij aan onder meer gezamenlijke training en opleiding, het ontwerpen via AI van beslissingsondersteunende systemen, het bouwen van goede digitale verbindingen met de rechtszalen, inclusief digitale vertaaltools en het aanpassen van websites voor wetgeving en jurisprudentie.”
4. Welk succes heb jij de afgelopen tijd geboekt op weg naar het nieuwe Wetboek?
“Een belangrijk succes is dat we erin geslaagd zijn om de slachtofferfocus onverminderd hoog op de agenda te houden binnen de ontwikkeling en implementatie van het nWvSv. We hebben geleerd dat een gedeeld commitment aan het versterken van de rechtspositie van slachtoffers - ondanks verschillende belangen en organisatieculturen - een motor is voor samenwerking. Obstakels, zoals de complexiteit van bestaande IT-systemen of communicatiebarrières, worden beter overwonnen wanneer alle partners het collectieve doel van een slachtoffervriendelijkere strafrechtspleging voor ogen houden.”
5. Waar zie jij de grootste uitdaging in de toekomst?
“De grootste uitdaging voor de toekomst zie ik in het borgen van de daadwerkelijke, consistente uitvoering in de praktijk van de nieuwe slachtofferrechten zoals vastgelegd in het nWvSv. De wet is een raamwerk, maar de uitvoering vraagt voortdurende aandacht voor scholing, bewustwording en monitoring binnen alle ketenonderdelen. Als keten moeten we hierop inspelen door een cultuur van 'slachtoffer centraal' verder te verankeren, door blijvend te investeren in kennisdeling en door de feedback van slachtoffers zelf actief op te halen en te gebruiken om onze processen te optimaliseren. Dit vereist een proactieve en adaptieve houding van alle professionals in de strafrechtketen.
Een voorbeeld. Slachtoffers hebben allerlei rechten, zoals het recht op informatie, om te spreken, om een schadevordering in strafproces in te dienen. Alleen, als deze rechten niet worden nageleefd, zitten daar geen gevolgen aan. Dat moet anders, vinden wij als Slachtofferhulp Nederland. En dus heeft de met alle 150 stemmen aangenomen motie Ellian over effectieve remedies of rechtsmiddelen voor slachtoffers in de tweede aanvullingswet ook onze belangstelling.”