Een van de prioriteiten van de strafrechtketen voor de komende jaren is het verkorten van de doorlooptijden van zedenzaken. Dit is een ketenbrede opgave, waarbij ook een ketenaanpak past. Die aanpak staat beschreven in het ‘Actieplan versterken ketenaanpak zedenzaken’. Een gezamenlijk actieplan, opgesteld door zedenexperts van de politie, Openbaar Ministerie, de Rechtspraak, Ministerie van Justitie en Veiligheid, Slachtofferhulp en Perspectief Herstelbemiddeling, onder coördinatie van de Directie Strafrechtketen.
Actieplan versterken ketenaanpak zedenzaken
Bij de uitvoering van dit Actieplan draait het om een goede samenwerking tussen de ketenpartners. Daarbij horen ketenbrede doelstellingen. De hoofddoelstelling van dit Actieplan is uiteraard het verkorten van doorlooptijden in zedenzaken. De tweede hoofddoelstelling is het streven om zedenzaken betekenisvoller af te doen. Daarom hebben de organisaties gezamenlijk een aantal ambities voor het verbeteren van de aanpak van zedenzaken:
Verhoging van het vertrouwen van slachtoffers in de rechtstaat. Dit vertrouwen moet worden vergroot door kortere doorlooptijden en betekenisvollere afdoeningen.
Verhoging van volume of capaciteit: de strafrechtketen is in staat om ook in de toekomst hogere volumes te kunnen verwerken (bijv. door nieuwe wetgeving seksuele misdrijven).
Verhoging efficiency: het werkproces is zo efficiënt mogelijk ingericht, zodat er zo weinig mogelijk hobbels zijn in het interne- en ketenproces op de koppelvlakken.
Verhoging effectiviteit: bij verkorten doorlooptijd gaat het niet alleen om snelheid, maar (zeker bij zedenzaken) ook om kwaliteit en effectiviteit van de afdoening richting slachtoffer, samenleving en verdachte. Toeleiding naar andere opties dan strafrecht kan ook onderdeel hiervan uitmaken.
Verhoging kwaliteit: hier gaat het niet alleen om de juridische kwaliteit van de afdoening, maar ook om lerend vermogen op de processen in de strafrechtketen en versterken van de logistieke expertise.
Vermindering kwetsbaarheid/verhogen continuïteit: de strafrechtketen opereert op een duurzaam op een voorspelbare (en dus) betrouwbare manier, met een stabiele bezetting en proces.
Uiteraard zijn er dwarsverbanden tussen de ambities te leggen. Goed voorbeeld is het dwarsverband tussen effectiviteit en efficiency. Als het lerend vermogen gestimuleerd wordt hebben we immers beter zicht op het effect van onze investeringen en kunnen we de investeringen met minder effect dus laten.
Looptijd
Het Actieplan is een levend document, waar steeds nieuwe elementen aan kunnen worden toegevoegd. Plannen die de komende periode voortvloeien uit dit Actieplan worden telkens getoetst aan deze ketenambities. Het Actieplan loopt tot 2025.
Actielijnen in het Actieplan versterken ketenaanpak zedenzaken
Bij dit Actieplan ligt het accent vooral op wat er gezamenlijk kan worden ondernomen om zedenzaken op een tijdige, effectieve, betekenisvolle wijze af te doen.
In deze gezamenlijke aanpak ligt de focus op 3 actielijnen:
Betekenisvolle interventies: slachtoffers meer regie en keuzes
Voor slachtoffers en verdachten in zedenzaken kunnen ook andere wegen dan het strafrecht, zoals herstelrecht en slachtofferhulp, bijdragen aan herstel. Slachtoffers en verdachten moeten dan wel weten dat deze mogelijkheden er zijn. Professionals uit de strafrechtketen kunnen hen hierop wijzen.
Bekijk in de onderstaande video hoe herstelrecht slachtoffers kan helpen hun eigen kracht terug te winnen:
SONJA GRAANSMA: "Door het gesprek met hem aan te gaan en door hem echt in de ogen te kunnen kijken zie ik ook dat ik pak hier mijn eigen kracht terug.
Ik mag mijn stem gebruiken. Ik mocht toen niet mijn stem gebruiken, maar ik mag nu in gesprek met hem mijn stem gebruiken.
Een van de dingen die ik heel belangrijk vind is dat hij geen nieuwe slachtoffers meer maakt. Dat niemand kan overkomen bij hem in ieder geval wat ik heb meegemaakt."
GERBEN CABBOORT: "Als ik twaalf jaar geleden, toen ik begon bij de afdeling Zeden toen al het herstelrecht, zeg maar in mijn toolbox had om ook uit te kunnen delen op het
moment dat het nodig was dan had ik daar al gebruik van gemaakt. Mijn ervaring is dat dat echt voldoet aan een behoefte.
Ik heb heel vaak met slachtoffers aan tafel gezeten die tegen mij zeiden nadat wij vroegen, wat zou jij nou willen dat er gebeurt met diegene?
Wat ze dan tegen mij vertelden, van ja hij hoeft voor mij niet per se straf maar ik wil wel dat hij weet wat dat met mij heeft gedaan.
En ja, twaalf jaar geleden waren we dan echt aan het zoeken van wat kunnen we nu? Dus wat dat betreft denk ik dat het herstelrecht echt in een behoefte voorziet voor heel veel slachtoffers dat ze gewoon kunnen uitleggen wat het met hun gedaan heeft.
De algemene reactie op het moment dat we dit voorstellen is mijn ervaring in ieder geval van ‘Huh, bestaat dat ook?’ En dan kunnen wij uitleggen van ja, het is iets waar je gebruik van kan maken. Het loopt parallel aan het strafrecht, het is niet ter vervanging van."
SONJA GRAANSMA: "Ik ben slachtoffer geworden van seksueel geweld toen ik twintig jaar oud was. Ik fietste toen van mijn vriend naar huis toe, en onderweg naar huis op de fiets is er een man voor mijn fiets gesprongen en zag ik dat hij een mes in zijn handen had en heb ik
mee moeten lopen een stuk van de weg af en daar heeft hij mij verkracht. Uiteindelijk heeft hij mijn toch laten gaan en heb ik thuis toen ik thuis gekomen was meteen verteld wat er gebeurd is.
En dan kom je in een circus terecht met politie, met onderzoek en ja gewoon van het ene op het andere moment gewoon een heel ander leven in één keer dus dat, ja, dat heeft heel veel impact op mij op dat moment gehad maar later ook."
SONJA GRAANSMA: "De eerste twee maanden toen hij hadden, was ik heel erg bang. Ik durfde eigenlijk niet alleen op straat, ik was ook bang dat hij me toch naar huis gevolgd was en dat hij wist waar ik zou wonen.
Ik had nachtmerries, herbelevingen, ik had er echt heel erg veel last van. Ik heb eigenlijk sinds de verkrachting gemerkt van, ik ben mijn onbevangenheid kwijtgeraakt.
Hoe ik eerst gewoon zonder angst op straat fietste en zonder angst op straat liep dat is wel echt veranderd voor mij en dat is ook na de civiele procedure en dat hij in de gevangenis is beland dat is eigenlijk altijd gebleven.
Ik heb al die jaren een plaatje van hem gemaakt in mijn hoofd van zo ziet hij er ongeveer uit. Ook een soort beeld van een monster gemaakt van hij is een monster in mijn nachtmerries altijd geweest.
Voor mij was het moment dat ik de deur binnenliep en hem zag staan en hem een hand gaf was heel bizar omdat hij er echt wel anders uitzag dan twintig jaar geleden. En ik zag nu een man die geen gevaar voor mij vormde.
In gesprek gaan met hem heeft er voor mij voor gezorgd dat dat ik daar een rust in vond en dat ik het plaatje wat ik van hem had, dat ik dat ook kon vervangen door een veel menselijker beeld."
GERBEN CABBOORT: "Wat een ander slachtoffer mij nog wel eens terug verteld heeft, die had behalve dus het strafrechttraject ook gebruik gemaakt van dat herstelrecht.
En die vertelde ook tegen mij dat zij op dat moment dus bij die inhoudelijke behandeling bij de terechtzitting was, juist omdat ze daarvoor al die ander, bij ons dus genoemd ‘verdachte’
recht in de ogen had kunnen kijken en had kunnen vertellen wat het haar had gedaan. Zij maakten dus ook tijdens die terechtzitting geen gebruik meer van haar spreekrecht want dat was niet meer nodig, want dat had ze al gedaan via dat herstelrecht wat er was.
En ook dat doet iets dus met dat herstel van het slachtoffer. Dat vond ik echt heel mooi om te zien dat zij daar dus ook echt gewoon gebruik van heeft gemaakt en dat het haar heeft gebracht wat ze hoopte."
SONJA GRAANSMA: "De keuze is uiteindelijk aan jou of je wel of niet met die persoon in gesprek wil gaan maar het is een keuze die je mag maken. Toen je slachtoffer werd heb je geen keuze gehad.
Je werd slachtoffer en je hebt nu in het proces als getroffene van seksueel geweld wel de regie en de keuzevrijheid om te kijken van wat voor jou werkt. En die keuzevrijheid is belangrijk."
Logo: Ministerie van Justitie en Veiligheid.
Beeldtekst: Bekijk een langere versie van deze film via het opleidingsaanbod van uw organisatie.
Wanneer strafzaken efficiënter worden behandeld, krijgen betrokkenen eerder duidelijkheid, daalt de werkvoorraad en verbeteren de doorlooptijden. Efficiënter werken moet onder andere bereikt worden door het instellen van lokale leertafels met ketenpartners en door (werk)processen van de verschillende organisaties beter op elkaar af te stemmen.
Deze actielijn moet ertoe leiden dat er meer inzicht komt in factoren die kwaliteit en effectiviteit van opsporing en vervolgen beïnvloeden, dat professionals in iedere organisatie zich richten op het verbeteren van de kwaliteit en aanlevertijden van dossierstukken en dat de werkvoorraad daalt en doorlooptijden verbeteren.
De beschikbare capaciteit in de strafrechtketen is structureel onvoldoende om de instroom van zedenzaken binnen de gestelde streefnormen te halen. Daarom wordt onderzocht met welke bezetting de zaakstroom Zeden duurzaam, kwalitatief hoogwaardig en comfortabel kan functioneren. Ook wordt er gewerkt aan het verbeteren van de selectiviteit rond zedenzaken.
Communicatie
Om de doorlooptijden in zedenzaken te verkorten, werken verschillende organisaties in de strafrechtketen met elkaar samen. Zij werken daarnaast ook aan hun eigen opgaven. Het is belangrijk dat ketenorganisaties kunnen uitleggen wat er allemaal wordt gedaan om doorlooptijden te verkorten en dat zij dezelfde gemeenschappelijke boodschap kunnen delen. Het uitgangspunt daarvan is dat het niet alleen gaat om doorlooptijden, maar ook om andere vormen van betekenisvolle afdoening.
Onderstaande animatie legt de gemeenschappelijke boodschap in een paar minuten uit.
Seksueel grensoverschrijdend gedrag is een belangrijk en actueel onderwerp dat leeft in de samenleving. Als gevolg daarvan zien de organisaties uit de strafrechtketen een stijging van het aantal meldingen en aangiftes. De Wet Seksuele Misdrijven zal hier waarschijnlijk ook invloed op hebben. Dit kan bijdragen aan langere doorlooptijden, waardoor slachtoffers en verdachten langer moeten wachten op duidelijkheid. Dit kan voor hen extra belastend zijn. Daarom hebben verschillende ketenpartners een gezamenlijk actieplan gemaakt. Dit moet de doorlooptijden van zedenzaken verbeteren. Zo worden de onderlinge werkprocessen meer op elkaar afgestemd. Onder andere door de beschikbare capaciteit zo in te zetten, dat zaken sneller door de keten gaan. Maar ook door dossiers zo compleet en snel mogelijk over te dragen, of eerder te besluiten om een zaak niet verder te behandelen. Daarnaast komt er meer aandacht voor betekenisvolle interventies buiten het strafrecht. Zo kunnen slachtoffers uit meerdere opties kiezen die passen bij hun situatie en behoeften, en die een beter en sneller herstel bevorderen. Voorbeelden daarvan zijn herstelrecht of slachtofferhulp. Al deze acties moeten bijdragen aan een snellere en betekenisvolle afhandeling van iedere zedenzaak, en aan meer vertrouwen in de rechtsstaat. Wil je meer weten over hoe de aanpak van zedenzaken wordt versterkt? Ga dan naar strafrechtketen.nl.
In het kader betekenisvolle afdoening wordt ook in kaart gebracht hoe de communicatie tussen ketenorganisaties en slachtoffers verloopt, vanaf het eerste contactmoment met de politie tot de afronding van de zedenzaak. Er wordt gekeken hoe die contactmomenten verlopen en wat daarin beter zou kunnen.
