'Alle focus nodig voor het invoeren van dit wetboek'

Nieuwsbericht | 07-05-2021 | 13:54

Een belangrijk onderdeel van het nieuwe Wetboek van Strafvordering is de 'beweging naar voren', waarbij alles erop is gericht om te zorgen dat een strafzaak pasklaar op de zitting komt. De rechter krijgt daarin een belangrijke regierol. 'Het is een heel andere manier van werken voor alle partijen', zegt Rianne Letschert, voorzitter van de onafhankelijke Commissie Implementatie Nieuwe Wetboek van Strafvordering, in de podcast. 'Heel veel evaluaties en onderzoeken laten zien dat het hele traject in de strafrechtketen veel te lang duurt. Iedereen heeft daar last van. Met de beweging naar voren en de verdere digitalisering van is er reële kans en hoop dat de doorlooptijden verkort gaan worden. Dat is ook al een heel lange tijd de roep in de Tweede Kamer. Maar wil je de meerwaarde van dit wetboek materialiseren, dan zul je in de keten de afstemming moeten zoeken.'
Inderdaad kan de nieuwe werkwijze tijdwinst opleveren, zegt hoogleraar straf- en strafprocesrecht Marianne Hirsch Ballin. 'Het betekent dat je niet ter zitting er achter komt dat nog nader onderzoek moet worden verricht en dat de zaak moet worden terugverwezen naar de rechter-commissaris en dus moet worden aangehouden. Het onderzoek zelf kan wellicht ook sneller verlopen. Dat is een verandering die het mogelijk maakt dat doorlooptijden worden verkort, als de keten erin slaagt die verandering in samenwerking door te zetten.'

Wetboek gaat opsporing helpen

Betrokkenen denken dat het nieuwe wetboek het opsporingswerk gaat helpen. Voorzitter Gerrit van der Burg van het College van Procureurs-Generaal noemt bijvoorbeeld het bevel data-analyse en de nieuwe bevoegdheid om digitale zoekingen te verrichten vanaf de werkplek. En het rechtstreeks gebruiken van audiovisueel bewijsmateriaal gaat ook schelen, denkt hij: 'Straks maken geluidsopnames rechtstreeks deel uit van het dossier en hoeft niet alles meer te worden overgetypt. Dat geldt ook voor de verhoren van verdachten en getuigen. Dat betekent wel dat rechters en officieren van justitie relevante delen zullen moeten uitluisteren. Maar dat heel omslachtige uitwerken, dat hoeft niet meer.'
Fred Westerbeke, hoofdcommissaris in Rotterdam, is blij dat het nieuwe wetboek de opsporing meer bij de tijd brengt. 'Als wij bij een verdachte komen die van alles in zijn ICloud heeft staan dat voor ons belangrijk kan zijn als bewijs, dan kunnen we daar nog niet bij, gewoon omdat het Wtboek van Strafvordering dat nog niet kent. Met de nieuwe wet kunnen we wel kijken op plekken waar we dat nu nog niet mogen.'
Meerdere geïnterviewden benadrukken dat het belangrijk is dat partijen in de strafrechtketen de tijd en ruimte krijgen om het nieuwe wetboek goed in te voeren. Rianne Letschert raadt de politiek aan om in de jaren van invoering voorzichtig te zijn met nieuwe initiatieven: 'Je kunt niet van de keten verwachten dat in de periode waarin je de big bang maakt ook nog eens allerlei andere beleidsinitiatieven moet wegwerken. Dat gaat niet.' Gerrit van der Burg: 'We hebben al onze focus en concentratie nodig voor de invoering van dit wetboek.'

'Juridische infrastructuur totaal vernieuwen'

Ook wordt in de podcast ingegaan op de kosten van invoering. De commissie-Letschert kwam begin 2021 met een raming van 366 tot 458 miljoen euro, te spreiden over de jaren 2022-2027. 'Het is net als met de bruggen, de dijken en de wegen', zegt commissievoorzitter Rianne Letschert. 'Die houden we ook bij. Het gaat om veel geld, maar als je het uitspreidt over een aantal jaren vind ik het een reëel bedrag om je juridische infrastructuur totaal te vernieuwen.'
Grootste kostenpost is het opleiden van alle medewerkers in de strafrechtketen. Dat wordt een grote klus, komt uit de podcast naar voren. De Rotterdamse hoofdcommissaris Fred Westerbeke zegt: 'We zullen alle 50.000 collega's bij de politie de weg in dat nieuwe wetboek moeten wijzen. Het is onderdeel van je dagelijks werk en dat moet je wel in je hoofd hebben. Als je het wetboek gebruikt, moet je het wel goed toepassen, anders loop je risico's dat je onrechtmatigheden krijgt in de opsporing. Ook het ombouwen van onze ICT is een gigantische klus. Zo'n grote verandering als gevolg van een wetswijziging heeft de politie nog nooit gehad.'

Adviescommissie voor updates

Fred Westerbeke heeft nog een wens voor de toekomst, als de invoering van het wetboek eenmaal een feit is. 'Het is belangrijk dat er een adviescommissie komt, die na de komst van het nieuwe wetboek beschikbaar is om updates en aanpassingen die nodig zijn meteen door te voeren. De ontwikkeling van de criminaliteit gaat steeds sneller. We lopen in de opsporing altijd al een beetje achter de feiten aan, maar die afstand willen we zo klein mogelijk houden.'

Klik hier voor de podcast.