'Toegankelijkheid van rechtsprincipes is basis van de rechtsstaat'
Korrie Louwes merkte het al toen ze nog wethouder was in Rotterdam: groot onderhoud is niet sexy. Maar als lid van de Commissie Implementatie nieuw Wetboek van Strafvordering bepleit ze vurig het belang van het nieuwe wetboek. 'Het is me een raadsel waarom niet veel meer mensen hiervoor op de bres gaan staan.'
Als hoofdinspecteur bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd van het ministerie van VWS heeft ze dossiers in portefeuille die raken aan het strafrecht - bijvoorbeeld zorgfraude en euthanasie - maar jurist is ze niet. Louwes maakt deel uit van de commissie om haar politiek-bestuurlijke inzicht en kennis van het implementeren van nieuwe wetgeving.
Het mooiste voorbeeld uit haar loopbaan - 'een huzarenstukje' - vindt ze de invoering van de Wet Werk en Bijstand aan het begin van het millennium, waarbij de verantwoordelijkheid voor de bijstand verhuisde van het Rijk naar de gemeenten. 'Daarbij stelden we de maatschappelijke doelen centraal. Terwijl de juristen de wetsartikelen aan het schrijven waren, pikten wij voortdurend de signalen uit het veld op en hielden we steeds voor ogen: dragen deze regels bij aan onze hoofddoelen? Daar werd de wet dunner van, en je kreeg als vanzelf een enorm draagvlak, politiek en in de uitvoering.'
Over draagvlak gesproken - bijzonder aan het gemoderniseerde Wetboek van Strafvordering vindt ze het grote draagvlak dat ze vanaf dag één bespeurde bij Rechtspraak, Openbaar Ministerie en politie. 'Dat draagvlak was en is enorm. Er is niemand te vinden die dit niet heel erg belangrijk vindt. Iedereen wil een bijdrage leveren en staat in de startblokken.'
'Toegankelijkheid is essentieel'
Hoofddoel van het gemoderniseerde Wetboek van Strafvordering is volgens Louwes 'het transparanter en inzichtelijker maken van alles wat in Nederland geldt in de strafvordering. De toegankelijkheid van rechtsprincipes in dit land is essentieel voor een ieder die ermee te maken krijgt, of je nou verdachte bent, slachtoffer of familie. Als voor een ieder niet meer transparant is wat de do's en don'ts zijn en hoe een goed, eerlijk strafproces zou moeten verlopen, krijg je precies dat waar iedereen politiek Den Haag van beticht: dat we een heleboel fuss creëren om zaken niet inzichtelijk te maken en daar vervolgens een eigen interpretatie aan te kunnen geven.'
Buiten de strafrechtketen is nog een wereld te winnen voor het gemoderiseerde wetboek, merkte Louwes de afgelopen tijd. 'Waar ik me vanaf dag één in deze commissie over heb verbaasd: het nieuwe Wetboek van Strafvordering blijft een feestje voor en door juristen. Het is me een raadsel waarom niet veel meer mensen hiervoor op de bres gaan staan. Als ik als hoofdinspecteur IGJ een zaak doorzet naar het OM, heb ik er toch ook alle belang bij dat die zorgfraudeur wordt gepakt, en dat het proces zo verloopt dat een zaak voor de rechter standhoudt? Ook als voorbeeld naar alle andere potentiële zorgfraudeurs: weet wat u te wachten staat. Een goed proces met een duidelijk verloop en als het even kan een niet al te lange doorlooptijd is daarvoor essentieel. Als opsporingsdiensten en het OM moeten werken met een wetboek dat niet helder en bij de tijd is, heb ik daar last van.'
'Basis van de rechtsstaat'
Het nieuwe wetboek biedt vooral veel meer samenhang, zegt Louwes. 'Stel: ik ben familielid van een slachtoffer en ik wil weten wat mijn mogelijkheden zijn om processtukken op te vragen of om de rechtbank toe te spreken, dan moet ik dat nu op allerlei plekken in het wetboek bij elkaar harken en naast elkaar leggen om daar inzicht in te krijgen. Dit voorbeeld ligt voor mij dichtbij, omdat wij veel te maken krijgen met GGZ-cliënten die voor de rechter verschijnen en we dan vaak zien dat familie inzicht wil in de stukken van de psychiater. Familieleden worstelen ermee dat heel onduidelijk is: wanneer wel, wanneer niet, waarom, wat is sowieso openbaar en wat kan ik van een advocaat krijgen? Dat is toch vrij fundamenteel in een rechtsstaat. Nu kun je zeggen: "Daar heb je juist een advocaat voor". Maar dat is me te makkelijk. Zeker als wetgever moet je je best doen om ervoor te zorgen dat de wetten in dit land zo helder mogelijk zijn voor een ieder. Dat is de basis van onze rechtsstaat. Het zou toch niet waar mogen zijn dat je eerst een rekening moet betalen van een dure professional om te begrijpen wat de wet- en regelgeving is?'
'Onderhoud is niet sexy'
Dat het nieuwe wetboek meer is toegesneden op rechtspleging in het digitale tijdperk is volgens Louwes ook winst. 'We leven in 2020. In het digitale tijdperk je werk goed kunnen doen is natuurlijk ook een belangrijke reden voor vernieuwing. Maar als je mensen van politie en OM spreekt die al decennia met Wetboek van Strafvordering werken, zeggen ze: weliswaar is het wat verouderd, maar we hebben hier en daar een bypassje gemaakt en rechtsgeldig is het wel. Vraag een politieman waar extra geld naartoe moet bij de politie, dan zegt menigeen: meer mensen op straat.'
Hoe begrijpelijk ook, voor Louwes is dat te kort door de bocht. 'Het gemoderniseerde Wetboek van Strafvordering is groot onderhoud, niets meer en niets minder. Na bijna een eeuw is het hoog tijd dat je kijkt hoe de muren, het fundament en het dak zich tot elkaar verhouden in dat enorme bouwwerk. Maar infrastructuur en onderhoud zijn nu eenmaal niet sexy. Als wethouder in Rotterdam zag je dat ook al: niemand vond de renovatie van de Maastunnel interessant. Ik blijf volhouden hoe belangrijk het is dat de toegankelijkheid van het strafprocesrecht wordt vergroot, en dat het ook het werk van politie en OM een stuk makkelijker maakt. Nieuwe digitale opsporingsmethoden, de balans tussen zorgvuldigheid en effectief optreden, het staat allemaal veel beter in het gemoderniseerde wetboek.'
De reden waarom ik mij als lid van de groep nu inzet voor invoering van het nieuwe Wetboek van Strafvordering is gelegen in het feit dat het transparanter en inzichtelijker moet. Zodat een ieder die ooit te maken krijgt met een strafproces zelf kan achterhalen wat hem of haar te wachten staat, wat dierbaren te wachten staat en wat de rechten zijn. Als ik kijk naar hoe het huidige, oude wetboek opgebouwd is, dan is het niet makkelijk om te vinden wat de basis van het recht is. Met een soort zwaan kleef aan zijn er de afgelopen negentig jaar heel wat artikelen bijgekomen, die allemaal maken dat we een prachtsysteem hebben in deze mooie rechtsstaat. Maar de transparantie, de inzichtelijkheid en weten waar je aan toe bent, dat is toch de kern van de operatie van het nieuwe wetboek, en daarom is het zo belangrijk dat het nieuwe wetboek er heel snel komt.